หยาดเหงื่อบนเม็ดข้าว
วันนี้ไปวัดร่วมงานทำบุญบำเพ็ญกุศลให้บุพพการีของเพื่อนร่วมงาน งานดี เรียบง่ายเงียบๆท่ามกลางญาติ เพื่อนสนิท ขั้นตอนการบำเพ็ญบุญผ่านไปด้วยความศรัทธาและความตั้งใจของเจ้าภาพ ทุกคน อิ่มท้องและอิ่มบุญ..
วันนี้ขณะที่ฆราวาสทั้งหลายจะเริ่มทานอาหาร ท่านเจ้าอาวาสก็ให้โอวาทเตือนสติก่อนว่า ก่อนทานอาหารต้องมีการพิจารณาก่อนนำอาหารเข้าปาก ดูว่าอาหารอะไรที่เป็นคุณเป็นโทษต่อตัวเรา ร่างกายเราไม่เหมาะกับอาหารประเภทใด ก็ลดๆอย่าตามใจกิเลส เพราะอาหารบางอย่างก็เป็นโทษกับร่างกาย คือมีสติก่อนกิน ขณะกิน
ส่วนที่สองท่านเน้นให้ทานข้าวให้หมด อย่าทิ้งขว้างข้าว ให้ระลึกถึงคุณพระแม่โพสพ และชาวนาที่ปลูกข้าว เกี่ยวข้าวแต่ละรวงกว่าจะได้มา น้ำท่วมข้าวจะหายากและแพงขึ้นในอนาคต ฯ
ฟังแล้วมีความรู้สึกว่าท่านจะเป็นห่วงเรื่องการกินแบบฟุ่มเฟือย กินสุรุ่ยสุร่าย พูดง่ายว่ากินทิ้งกินขว้าง ท่านอยากจะให้จัดงานแบบพอดี ไม่มากเกินไป แม้จะเข้าใจว่าเป็นศรัทธาของโยมๆ เสร็จงาน meepole กลับมาบ้าน ฝนตกอากาศสบายๆ ก็นั่งทบทวน เลยคิดว่าควรเอาคำแนะนำของพระอาจารย์มาเขียนบอกต่อเผื่อใครที่ชอบจัดงานแบบฟุ่มเฟือยเหลือทิ้ง จะได้ลดๆลง และลองหาเรื่องความเคารพต่อพระแม่โพสพมาประกอบด้วย...........ดังนี้
ข้าวมีความสำคัญต่อชีวิตคนไทย เป็นของมีคุณ เป็นพืชที่เลี้ยงชีวิตเผ่าพันธุ์ไทยยั่งยืนมาแต่โบราณกาลจนปัจจุบัน เมื่อใดที่อยู่ในสภาพ "ข้าวเหลือเกลืออิ่ม" ประชาชนก็จะมีความสงบสุข แต่เมื่อเกิดข้าวยากหมากแพง ประชาชนก็จะหน้าดำคร่ำเครียดเกิดความทุกข์ คนไทยจึงมีความกตัญญูต่อข้าว ยกย่องข้าวเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์ เชื่อว่าในข้าวมีวิญญาณ ข้าวเรียกว่า "แม่โพสพ" สถิตอยู่ ฉะนั้นผู้เฒ่าผู้แก่จึงสั่งสอนให้กราบไหว้ระลึกถึงพระแม่โพสพก่อนนำข้าวเข้าปากคำแรก ห้ามมิให้เหยียบย่ำข้าว มิให้สาดข้าวหรือทำข้าวหก กินข้าวเสร็จแล้วก็สอนให้ไหว้แม่โพสพขอบคุณ
คติความเชื่อและความรู้สึกของคนไทยที่มีต่อแม่โพสพ จึงเป็นความรู้สึกสำนึกถึงบุญคุณที่ให้อาหารเลี้ยงชีวิตคือข้าว คนไทยจึงให้ความเคารพข้าว ไม่ใช้คำหยาบคาย หรือแช่งด่าต้นข้าว หรือเมล็ดข้าว ถ้าทำข้าวหก ก็จะก้มลงเก็บอย่างเรียบร้อย ไม่ข้าม ไม่เหยียบ ไม่ใช้เท้ากวาดข้าวจะเก็บไว้เป็นที่เป็นทาง อย่างเรียบร้อย ไม่ทิ้งเรี่ยราด เลอะเทอะ ไม่ว่าจะเป็นข้าวเปลือก ข้าวสาร หรือข้าวสุก เมื่อรับประทานข้าว จะรับประทานอย่างเรียบร้อย ไม่ทำหกเลอะเทอะ เมื่ออิ่มก็จะไหว้ขอบคุณแม่โพสพ
ผู้ใหญ่แต่เก่าก่อน นับถือแม่โพสพมาก เมื่อแรกทำนาจนกระทั่งถึงเวลาไถคราด เก็บเกี่ยวรวงข้าวด้วยเคียวเหล็ก จะต้องประกอบพิธีเซ่นบูชาแม่โพสพทุกระยะ เช่น ก่อนหน้าเวลาฤกษ์แรกนา จะปลูกศาลเพียงตา สูงระดับสายตาคน ณ ที่ใดที่หนึ่ง ที่กำหนดไว้เป็นที่แรกนา ตระเตรียมเครื่องสังเวยบูชาแม่โพสพให้ครบถ้วน พร้อมทั้งกล่าวคำขวัญเป็นถ้อยคำไพเราะ อ้อนวอนแม่โพสพให้คุ้มครองรักษาต้นข้าว
แต่คนรุ่นปัจจุบันมักจะลืมเรื่องราวเหล่านี้ บางคนอาจไม่เคยรู้เรื่องนี้มาก่อน กินทิ้งกินขว้าง เหลือข้าวเต็มจาน ไม่เคยคิดว่าข้าวแต่ละเม็ดคือหยาดเหงื่อของชาวนา อย่าคิดว่าเงินมีจ่ายซื้อแล้วจะเหลือทิ้งยังไงก็ได้ ไม่อยากให้อนาคตเมื่อถึงตอนมีเงินจ่ายก็ไม่มีข้าวพอที่จะให้ซื้อ เพราะเราทำผิดต่อพระแม่โพสพกันมานาน ไม่เชื่อไม่เป็นไร แต่เรื่องการไม่เทข้าวทิ้ง หากทำได้ก็ช่วยๆกันบอกต่อ ถ้าเหลือจริงๆก็ให้นกกาได้กิน เรื่องนี้ meepole ฝึกตนทำมาตลอดด้วยสำนึกหยาดเหงื่อ บุญคุณของชาวนาบนข้าวทุกเมล็ด
อ้างอิง
